آشنایی با تب دنگی (Dengue fever) و پشه آئدس
“تب دنگی یا تب استخوان شکن” یک بیماری ویروسی است که توسط پشه های آئدس منتقل میشود. گزارشاتی از حالت اندمیک بیماری در معدودی از کشورها به سال ۱۹۶۰ برمیگردد و با توجه به گزارشات سالانه سازمان بهداشت جهانی (WHO) به سرعت در حال گسترش در کشورهای مختلف می باشد. طبق آخرین اخبار حدود ۴۰۰ میلیون نفر از جمعیت دنیا به این بیماری مبتلا شده اند که از این میزان حدود ۱۰۰ میلیون نفر علائم داشته و بین ۱ الی ۲ درصد مواردی از مرگ و میر هم ثبت شده است، و حدودا ۳ الی ۴ میلیارد نفر در کشورهایی زندگی میکنند که ناقل این بیماری (پشه آئدس) در آنها به وفور وجود داشته و بیماری در آنها حالت اندمیک دارد.
بزرگترین معظل در ارتباط با این بیماری، وقوع اپیدمی های انفجاری هست که در فاصله زمانی خیلی کوتاهی می تواند جمعیت زیادی را درگیر خود کند و فشار زیادی را به سیستم درمان و اقتصاد کشور تحمیل نماید، مانند تجربه ای که در اپیدمی بیماری کرونا داشتیم که عدم آمادگی، عدم مدیریت سازمان یافته، عدم هماهنگی بین ارگان های کنترل و درمان و عدم وجود زیرساخت های مناسب بهداشت و درمان در کشور، مرگ و میر بالایی را رقم زد. لذا قبل از هر گونه اتفاق ناخوشایندی در سطح کشوری لازم است مدیریت و کنترل مناسبی در راستای متوقف کردن چرخه انتقال بیماری صورت بگیرد.
ویروس عامل تب دنگی
عامل بیماری یک RNA ویروس تک رشته ای متعلق به فلاوی ویروس های خانواده فلاوی ویریده هست و دارای ۴ نوع سروتایپ یا سویه مشخص (DEN 1-4) است. که شدت و علائم بیماری بسته به ابتلای افراد به نوع سروتایپ (سویه) متفاوت می باشد. در میان آنها DEN2 و DEN3 در کشورهای آسیایی مکررا با حالت شدید بیماری و عفونت های ثانویه ی تب دنگی همراه هستند.
پشه آئدس به عنوان ناقل اصلی تب دنگی
“پشه آئدس (Aedes)” در حال حاضر تنها ناقل بیماری تب دنگی می باشد. این پشه جز زیرخانواده کولیسینه بوده و دو گونه از آن به عنوان ناقلین اصلی تب دنگی در کشور هستند که شامل:
- آئدس آلبوپیکتوس (Aedes albopictus):
مختص مناطق گرمسیری و معتدله، گونه شهری-روستایی، زیستگاه های طبیعی و ظروف مصنوعی به عنوان محل زیست لاروی، تخم های پشه کاملا مقاوم به خشکی، خونخواری از انسان و حیوان، خونخواری در طول روز و در داخل و خارج اماکن، یکبارخونخواری برای هر چرخه تخمک گذاری (دوره گونوتروفیک).
- آئدس اجیپتی (Aedes aegypti):
مختص مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، گونه شهری، ظروف مصنوعی محتوی آب به عنوان محل زیست لاروی، تخم های پشه کاملا مقاوم به خشکی، خونخواری از انسان، خونخواری در طول روز و بیشتر داخل اماکن، چندین بار خونخواری (۵ الی ۱۰ بار) برای هر چرخه تخمک گذاری (دوره گونوتروفیک).
نکته ی حائز اهمیت در مورد پشه آئدس مکان و جاهایی هست که میتواند تخمگذاری کند، این گونه اصولا ظروف یکبار مصرف دور ریخته شده، ظروف کنسرو و آب میوه، وسایل مستعمل و برون ریز، آب زیر کولر و گلدان ها، لاستیک های مستعمل و یا در خیلی از جاهای مختلف که اندازه یه قطره ی آب وجود داشته باشد، قابلیت تخمگذاری دارند و همین امر به همراه سازگاری بالای این گونه ها با زندگی شهری و تعداد دفعات خونخواری بالا در گونه آئدس اجیپتی می تواند شیوع و گسترش بیماری را شدیدتر کرده و در مواردی باعث اپیدمی های انفجاری (همه گیری تعداد بالایی از افراد در یک منطقه) گردد. ناگفته نماند که سازمان بهداشت جهانی (WHO) در بررسی هایی که انجام داده، پیوند اعضا، انتقال از مادر به جنین و همچنین انتقال خون را نیز به عنوان راه های دیگر گسترش و شیوع بیماری تب دنگی معرفی کرده است.
اما پشه آئدس علاوه بر تب دنگی بیماری های شایع دیگری شامل: تب زرد (Yellow fever) که مختص کشورهایی آمریکای لاتین و کشورهای آفریقایی بوده و دارای واکسن با مصونیت ۱۰ ساله است. دومین مورد، بیماری زیکا (Zika) که اولین گزارش در کشورهای آسیای جنوب شرقی و معدودی کشورهای آفریقایی بوده و اصولا در نسل بعدی فرد مبتلا، نوزادانی با اندازه سر کوچک تر از حد نرمال (میکروسفالی) متولد می شوند. سومین مورد، بیماری چیکن گونیا (Chikungunya) می باشد که عامل ویروسی به مفاصل و استخوان های فرد مبتلا حمله کرده و می تواند ناتوانی فرد را باعث گردد.
علائم و مشکلات ابتلا به بیماری تب دنگی
تب دنگی در اکثر مبتلایان (۸۰ درصد) بدون علائم بوده ولی در۲۰ درصد از مبتلایان علائمی مانند تب، سردردهای شدید، واکنش های پوستی به همراه تورم و قرمزی و درد خیلی شدید استخوان ها و مفاصل (مشابه بیماری آنفولانزا) و یا علائمی شبیه به کرونا را میتواند بروز دهد و با این بیماری ها اشتباه گردد.
یکی از سویه های این ویروس می تواند باعث بروز تب هموراژیک دنگی (Dengue hemorrhagic fever) گردد، که خونریزی با شدت بالا باعث کاهش پلاکت و فاکتورهای خونی و از دست دادن آب بدن می تواند حتی مرگ بیمار را نیز به همراه داشته باشد.
سویه دیگر از این ویروس، سندرم شوک دنگی را باعث میگردد که فرد مبتلا دچار افت شدید فشار خون شده و در کنارعلائم کلی ذکر شده در پاراگراف اول می تواند برای فرد مبتلا فوق العاده خطرناک باشد. شایان ذکر است این بیماری در گروه های پرخطر می تواند با شدت بیشتری بروز کند، افراد دارای بیماری قلبی-عروقی، بیماری اتوایمیون، دیابت، مبتلایان به پنومونی یا افراد دارای مشکلات ریوی، فشار خون بالا و…
درمان و راه های پیشگیری از ابتلا به تب دنگی (Dengue fever)
درمان تب دنگی به صورت علامتی بوده و در یک سری از کشورها واکسن هایی نیز در مقابله با بعضی سویه های این بیماری ساخته شده است ولی با این حال، هنوز خط درمان ویژه ای جهت مقابله با این بیماری ارائه نشده است. سازمان بهداشت جهانی طبق پروتکل هایی یک سری داروها و درمان های اولیه برای تمامی کشورهای درگیر، ارائه داده تا بتوانند از گسترش بیماری تا حدودی جلوگیری کرده و بیماری را در روند کنترل نگهدارند.
با توجه به زیستگاه ها و نحوه انتقال که در مطالب بالا، در مورد ناقلین این بیماری ذکر شد، جهت پشیگیری از بیماری میتوان زیستگاه های لاروی و مکان هایی که امکان تخمگذاری این گونه ی پشه وجود دارد را محدود کرد (از بین بردن لاستیک ها و وسایل برون ریز مستعمل و جمع آوری ظروف و آشغال های رها شده در نزدیکی محل زندگیتان، جلوگیری از جمع شدن آب در داخل حیاط یا کنار گلدان ها و کولر و…). همچنین استفاده از توری در و پنجره و یا در مواردی پشه بند برای کودکان در مناطقی از کشور که گزارشات بالایی دارند توصیه می گردد.
برای پیشگیری و ابتلا به بیماری تب دنگی تیم سمپاشی روزکُش آماده ارائه خدمات کنترل فیزیکی و شیمیایی (سمپاشی) در محیط شما می باشد، جهت مشاوره رایگان و اطلاعات بیشتر تماس بگیرید.