با گسترش شهرنشینی و گسترش روند ساخت و ساز و پیشروی آن در مناطقی با پوشش گیاهی و در نهایت تغییر در سبک زندگی افراد، و با توجه به از بین رفتن لانه های جانوران و تجاوز انسان ها به محل زیست آنها، ورود این جانوران به مناطق شهری و یا املاک ساخته شده در نزدیکی محل سکونتشان افزایش چشمگیری داشته است و به نوعی تغییر در زیستگاه محسوب شده و خود را با زندگی شهری وفق داده اند. و این جانوران در جستجوی منابع غذایی برای ادامه نسل و بقا در قسمت های مختلف از محل سکونت انسان ها دیده می شوند. جانورانی مانند “موش“، “مار” و “مارمولک” در طی سالهای اخیر با پیشرفت علم و تکلنولوژی نه تنها کمتر نشده اند بلکه به شدت افزایش داشته اند.
لذا راه ها و متدهای مختلفی از زمان های قدیم تا الان جهت مبارزه و کنترل این جانوران صورت گرفته است. ناگفته نماند هر کدام از این جانوران می توانند متقابلا به عنوان شکار یا شکارچی هم محسوب شده و ریشه کنی فقط یه گونه از آنها می تواند باعث افزایش جمعیت دیگری گردد، بنابراین روش کنترل و مبارزه بایستی تخصصی و با هدف کنترل و ریشه کنی همه آنها باشد. طی تلاش هایی صورت گرفته بشر، تا به حال توانسته اند زمینه ی “کنترل” این جانوران را فراهم کرده و شاید هرگز زمینه ی “ریشه کنی کامل” فراهم نگردد.
آشنایی با مار و مارمولک و اهمیت پزشکی آنها
“مارها” پراکندگی جهانی داشته و سالانه افراد زیادی در سراسر دنیا توسط مارها گزیده شده، و حتی آمار مرگ و میر بالایی در دنیا بابت نیش مار هر ساله ثبت می شود. این افراد مخصوصا کودکان به علت تردد در مکان های زیست مارها، علف زارها و یا نزدیکی محل سکونتشان به لانه های این جانوران، بیشتر از بقیه در معرض گزش بوده و بایستی اقداماتی پیش گیرنده جهت کنترل انجام دهند.
مارها جز خزندگان محسوب شده و فاقد اندام هایی در خارج بدنشان هستند. به علت داشتن چند مفصل بیشتر نبست به مارمولک ها در قسمت جمجمه شان، به راحتی می توانند طعمه های بزرگتر را ببلعند. در حل حاضر بیش از ۳۸۰۰ گونه مار شناسایی شده که از آن، بیشترشان مارهای غیرسمی بوده و تعداد بسیار کمی جز مارهای سمی و پرخطر بوده و از این سم صرفا جهت دفاع و کشتن طعمه خود استفاده می کنند و در صورت گزش انسان بسته به نوع مار می تواند حتی مرگ را هم به دنبال داشته باشد. مارها تا به حال در اندازه های متغیر ۱۵ سانتی متری تا چند متری شناسایی شده اند.
مارهای سمی مانند مار کبری، افعی ها و گونه های نزدیک، معمولا از سم خود جهت کنترل طعمه و بی حرکت و صدمه زدن استفاده می کنند. محتویات سم شامل موادی است که باعث تجزیه بافت های طعمه می گردد. گسترش و نفوذ بیشتر سم بر روی سیستم اعصاب مرکزی و دستگاه تنفسی تاثیر گذاشته و در نهایت باعث مرگ می شود.
“سم مار” محتوی یه ترکیب بسیار پیچیده ای از پروتئین های پیشرفته است که در غدد سم ساز در ناحیه پشت سر ذخیره و موقع گزش از طریق منافذ و شیارهای دندان های نیش جلویی وارد بدن شکار می شود. نحوه اثر می تواند به صورت هموتوکسیک (همولیز سلول های خونی)، نوروتوکسیک (تاثیر مستقیم بر سیستم عصبی)، سایتوتوکسیک (حمله به سلول های بدن) و بونگاروتوکسیک (تاثیر عصبی آمیخته با حمله به بافت های ماهیچه ای طعمه) باشد. محتوی سم حاوی آنزیم هیالورونیداز هست که باعث پخش شدن سریع سم در کل بدن شکار می شود.
مارهای سمی شامل ۲ یا ۳ خانواده مهم هستند که شامل
- خانواده الاپید (Elapid): شامل مارهای کبری، مارهای دریایی و مرجانی، مار استرالیایی و…
- خانواده ویپرید (Viperid): شامل مارهای افعی، مار زنگی ها و مارهای بوته زار و…
- خانواده کلوبرید (Colubrid): شامل مارهای درختی و گربه مارها و…البته ناگفته نماند که فقط تعداد کمی از گونه های این خانواده سمی هستند.
مارها با اینکه شکارچی بوده و اهمیت پزشکی دارند ولی پوست و سم آنها در صنعت پوشاک و داروسازی کاربرد گسترده ای دارد.
علائم گزیدگی مار به چه صورت است
- جای نیش و دندان های مار بر روی پوست، خونریزی محل گزش و ورم و احساس درد و سوزش دردناک، تغییر رنگ پوست و کبودی و هماتوم محل گزش.
- علائم کلی شامل تب و لرز، تعریق شدید بدن، سرگیجه، ضعف و بی حالی، مشکلات تنفسی و حرکتی، افزایش ضربان قلب، تاری دید و شاید خونریزی و در مواقعی بسته به افراد باعث مرگ می شود.
“مارمولک ها” نیز جز خزندگان بوده و بر عکس مارها گونه های سمی انگشت شمار در کشورهای آفریقایی و معدودی کشورهای آسیایی دارند. با این حال گونه هایی که در منازل مسکونی زندگی و تردد می کنند غیرسمی بوده و از حشرات و جانوران کوچک جهت تغذیه خودشان بهره می برند.
بهترین روش های مبارزه و کنترل مار و مارمولک چیست؟
- استفاده از تله های چسبان و چسب های زنده گیر در مسیر رفت و آمد آنها و جاهایی که احتمال حضورشان بیشتر هست.
- استفاده از طعمه های مسموم و البته طعمه گذاری در جاهایی که غیرقابل دسترس برای کودکان و همچنین حیوانات اهلی دیگر باشد.
سمپاشی با استفاده از سموم ترکیبی مخصوص مهره داران و با مشاوره کارشناسان “شرکت زرین پیشتازان آران”.